Column Ds. P. Koekkoek

Regelmatig horen en zien we hoe verwijzingen naar het verleden vandaag anders beoordeeld worden dan eerder. Standbeelden van mensen die als helden werden gezien, of op zijn minst van groot belang waren voor de geschiedenis, worden bedekt, van nieuwe toelichtende teksten voorzien, of zelfs helemaal weggehaald. De persoon in kwestie was toch niet zo heldhaftig, of zo’n mooi voorbeeld voor anderen, als eerder werd gedacht. Uit onderzoek kwam naar boven dat hij een rol speelde in de slavenhandel bijvoorbeeld, mensen heeft onderdrukt, of op welke wijze dan ook dingen heeft gedaan die niet in overeenstemming zijn met wat wij als goed zouden beoordelen.

In veel gevallen begrijp ik wel dat er kanttekeningen worden geplaatst bij de verering van ‘helden’ of gebeurtenissen uit het verleden. We zingen op 27 april bij het gemeentehuis van Piet Heijn die de zilvervloot won, maar beseffen nauwelijks dat het om zilver ging dat was gestolen van de inheemse Amerikaanse bevolking. Of een voorbeeld iets dichter bij huis. De eerste nieuwbouw in Woudenberg na de 2e wereldoorlog werd genoemd naar de 15e eeuwse legeraanvoerder Maarten van Rossum. Mogelijk omdat in hem de klassieke ridder werd gezien. Maar historisch gezien is het enige dat hij in Woudenberg, en wijde omgeving, gedaan heeft, de verwoesting van het dorp geweest, met heel veel ellende tot gevolg. Niet iemand die nu direct een straatnaam verdient.

Het duurt blijkbaar lang voor we voldoende afstand hebben tot een gebeurtenis om die van verschillende kanten te bekijken. Ik zal u niet vermoeien met alle historische gebeurtenissen en personen waarvan in de loop der jaren de beoordeling moest worden aangepast. Het roept bij mij wel een andere vraag op: Hoe zal de toekomst onze generaties gaan beoordelen? Waar zullen onze kleinkinderen en latere generaties standbeelden en andere monumenten voor willen oprichten, en welke zullen ze liever weghalen of van aangepaste teksten willen voorzien? Zal dat wat wij vandaag als goed, nuttig, of heldhaftig ervaren dan gezien worden als een uitwas waar kanttekeningen bij moeten worden geplaatst? We weten het niet, omdat we niet weten hoe de geschiedenis zich zal ontwikkelen.

Ik ga ervan uit dat de meeste mensen proberen te doen wat goed is, voor henzelf en voor hun medemensen. Ik zie daar genoeg voorbeelden van. Maar wat over tientallen, of zelfs honderden jaren nog als goed beoordeeld zal worden, daar hebben wij nauwelijks zicht op. Net als de mensen van honderden jaren geleden daar geen zicht op hadden, maar leefden in de wereld zoals zij die kenden, met de waarden en normen van hun eigen wereld. Nee, dat praat niet alles goed wat gedaan is. Slavenhandel blijft een mensonterend kwaad. Kolonialisme werd goedgepraat, maar was het daarmee natuurlijk niet. De geschiedenis heeft ons geleerd dat dingen fout waren. Maar daarmee zijn wij er niet vrij van. We zullen onze eigen fouten maken, fouten die door latere generaties gecorrigeerd zullen moeten worden, waar zij wellicht excuses voor aanbieden.

Kritisch naar de geschiedenis kijken lijkt mij belangrijk. Maar als het ons één ding moet leren dan is het misschien wel: Kritisch naar ons eigen handelen kijken, opdat niet volgende generaties met de druk van vele excuses moeten leven, of erger.

Ds. Pieter Koekkoek